Teknik Analiz: Neyi Analiz Ediyoruz?

Giriş

Günümüzde kur dalgalanmalarında alım satım işlemi yapmaya başlamak çok kolay. Bilgisayarınıza MetaTrader (MT) yüklemeniz ve bir ticari işlem merkezinde hesap açmanız yeterlidir; bundan sonra alım satım yapmaya başlayabilirsiniz. Elbette herkes alım satım işleminin kar ile sonuçlanmasını ister. Ve bu noktada alım satımda dünya deneyimi imdadımıza yetişiyor.

Teknik analiz için en popüler araçlar MetaTrader'da göstergeler şeklinde bulunur; İnternette bu konuda en popüler yazarlar tarafından yazılmış birçok yayın bulabilirsiniz.

Ne yazık ki, teknik analizin en saygın gurularının talimatlarına ve tavsiyelerine harfiyen uysanız dahi, bu, sizi her zaman istediğiniz sonuca götürmez. Peki neden? Bu makale, bu soruya bir yanıt vermeyecektir. Ama neyi analiz edeceğimizi anlamaya çalışalım.

Neyi Analiz Ediyoruz?

Modern finans piyasası çok hassas bir organizmadır. Dünyadaki hemen hemen her olay, bu piyasayı bir şekilde etkiler. Çok sayıda farklı faktör, piyasayı sürekli olarak etkiler; bu da fiyat tekliflerinin sürekli dalgalanmasına neden olur. Bu sürekli değişen para birimi fiyatları, piyasanın teknik analizi sırasında tek ve yeterli araştırma konusudur.

Bilgisayarımızın MetaTrader istemci terminali aracılığıyla bir ticari işlem merkezine bağlı olduğunu varsayalım. Bu durumda, fiyat teklifleri terminale ayrı bir biçimde ayrı göstergeler (tickler) olarak gelir. Örnekleme frekansı, ilk sinyal aralığındaki maksimum frekanstan iki kat daha yüksekse, ilk sürekli sinyalin göstergeleriyle geri yüklenebileceğini biliyoruz. Bu aşamada ilk sürekli sinyali geri yüklememize gerek yok; ancak bizim durumumuzda bu, teorik olarak mümkünse, bu, örnekleme işlemi sırasında ilk sinyalin bozulmadığı anlamına gelir.

Ne yazık ki, tickler oluşturulurken değişken bir örnekleme frekansı kullanılır. Fiyat teklifi göstergeleri (tickler) terminale yarım saniyeden birkaç dakikaya kadar yaklaşık bir aralıkla gelir. Örnekleme frekansının değiştirilme algoritmasını bilmiyoruz; ayrıca, ilk sinyal aralığındaki maksimum frekansı da bilmiyoruz. Tüm bunlar örnekleme sürecinde yapılan çarpıtmayı değerlendirmemizi engelliyor.

Geriye yalnızca bu niceleme yönteminin bilgi kaybına yol açmadığını ve ilk sürekli sinyalin (para birimlerinin piyasa fiyat teklifleri) önemli ölçüde bozulmadığını varsaymak kalıyor. Bu varsayımı ve örnekleme frekansının 2 Hz'e ulaşabileceği gerçeğini göz önünde bulundurarak, ilk sinyal aralığının üst sınırının tahmini (yaklaşık) bir değerini elde ederiz; bu, 1 Hz'dir.

Örnekleme frekansı değişken olduğunda sinyali işlemek oldukça zordur, ancak pratikte terminale gelen tickler tarafından piyasa analizi oldukça nadirdir. Çoğu insan M30 ve üzeri zaman dilimlerini kullanmayı tercih ediyor.

MetaTrader terminalinde Çizgi Grafik modunu seçerseniz mevcut zaman diliminin değerine eşit olan sabit bir örnekleme aralığına sahip bir dizi gösterge görürsünüz. Birtakım ayrıntıları atlayalım ve bu dizinin terminale gelen ticklerden oluştuğunu düşünelim.

Daha sonra, her 30 dakikada bir gelen diziden bir gösterge (tick) seçersek, sonuçta 1/1800 Hz'e eşit sabit örnekleme frekansına sahip bir dizi elde ederiz; bu, M30 zaman dilimi için göstergelerin dizisi olacaktır. Diğer zaman dilimlerinin dizileri de aynı şekilde oluşturulur. Açıkçası, gösterge dizilerini oluşturmanın bu yolu, seçilen zaman diliminin değerine eşit aralık ile ilk sürekli sinyalin nicelenmesine neredeyse eşdeğerdir.

Şekil 1. Fiyat tekliflerinin temsil biçimleri

Yukarıdaki tartışmada, teknik analizin amacının, değişken ayrıklaştırma frekansına (tickler) ve sabit ayrıklaştırma frekansına (zaman dilimleri) sahip göstergeler olarak ayrı bir biçimde bize sunulan, sürekli değişen piyasa fiyatı teklifleri akışı olduğu sonucuna varılmıştır. Bu durumda, ilk fiyat tekliflerinin spektrumu 0 Hz ila 1 Hz aralığındadır.

MetaTrader'daki en küçük zaman dilimi M1'in dönemi 1 dakikaya eşit olduğu için modelimiz nedeniyle, göstergeler dizisini oluştururken ilk fiyat teklifi sinyali 1/60 Hz frekansında ayrıklaştırmaya tabi tutulacaktır. Bu frekans, ilk sinyalin (2 Hz) spektrumunun üst sınırının ikiye katlanmış değerinden 120 kat daha düşüktür. Sinyalin bu tip bir dönüşümü kesinlikle geri dönüşü olmayacak şekilde bozulmasına yol açacaktır. Şekil 2'de, bu bozulmanın doğası gösterilmiştir.

Şekil 2. Spektrum örtüşmesi

İlk sinyalin spektrumunun Şek. 2'de gösterilene benzediğini ve üst limitinin Fh'ye eşit olduğunu varsayalım. Örnekleme frekansı Fd1, Fh'den yüksekse, nicelemenin bir sonucu olarak elde edilen gösterge dizisi örtüşmeyen bir spektruma sahip olacaktır. Böyle bir dizi, ilk sinyalin yeterli bir ayrık temsilidir.

Örnekleme frekansının ikiye katlanmış Fh değerinin altına düşürülmesi, ortaya çıkan dizide spektrum örtüşmesine yol açacaktır ve bu, ilk sürekli sinyalin eşdeğeri olmaktan çıkacaktır. Şek. 2'de, örnekleme frekansı Fd2'nin Fh'nin ikiye katlanmış değerinden biraz daha düşük olduğu bir örnek gösterilmiştir. Daha önce de belirtildiği gibi, M1 zaman dilimi için örnekleme frekansı, kabul edilebilir olandan 120 kat daha düşüktür.

Ortaya çıkan dizinin bu tip bir düşük frekansı, spektrumun çoklu örtüşmesine ve şek. 2'de gösterilen duruma kıyasla çok daha yüksek bir bozulmaya yol açar. Daha büyük zaman dilimlerine doğru ilerledikçe örnekleme frekansı düşer ve bozulma düzeyi artar. Resmi olarak, farklı zaman dilimlerinin gösterge dizileri, ilk fiyat tekliflerini doğru bir şekilde göstermemenin yanı sıra birbirini yansıtmıyor.

Bu nedenle, zaman dilimleriyle çalışan farklı göstergeleri ve sistemleri kullanırken, fiyat tekliflerinin bozulmuş bir temsilini analiz ederiz. Bu durumda, fiyat tekliflerinin teknik analizi önemli ölçüde karmaşıktır ve çoğu durumda katı matematiksel yöntemlerin kullanılması anlamsız hale gelir.

Örneğin, ayrık Fourier dönüşümü yoluyla elde edilen herhangi bir zaman diliminin spektrumu, ilk fiyat teklifi spektrumunun bir tahmini olmayacaktır. Bu, bir frekans kayması ile kendi üzerine tekrar tekrar bindirilen ilk fiyat tekliflerinden oluşan bir spektrum olacaktır. Spektrumun tekrar tekrar üst üste binmesi, ortaya çıkan dizide fraktal bir yapının oluşmasına da yol açabilir.

İlk fiyat tekliflerine getirilen bozulmanın kantitatif tahmini, bu makalenin kapsamı dışındadır; bu nedenle yalnızca bunun var olduğunu göstermeye çalışalım.

İlk sinyal olarak, GBPUSD M5 fiyat tekliflerinin rastgele bir dizi gösterge parçasını alacağız. Şek. 3'te (yeşil çizgi), MetaTrader'da kullanılan dönem 45'i içeren SMA filtresine benzer olan düşük geçiren filtre kullanılarak bu sinyalin filtrelenme sonucu gösterilmiştir.

Ardından, ilk diziden her 15'inci göstergeyi seçin ve M75 zaman dilimi için bir dizi oluşturun (bu, MetaTrader 4'te mevcut değildir). Böylece, basit bir ilk dizi inceltmesi kullanarak, bunun örnekleme frekansını 15 kat azalttık.

Şek. 3'te (kırmızı çizgi), dönem 3'ü içeren SMA'ya benzer olan düşük geçiren filtre kullanılarak elde edilen sinyalin filtrelenme sonucu gösterilmiştir. Düşük geçiren filtrenin kesim frekansının değişmemesi için filtre dönemi frekansın azalmasıyla orantılı olarak azaltılmıştır.

Şekil 3. GBPUSD fiyat tekliflerini filtreleme

Ayrıklaştırma frekansının azaltılması sırasında sinyalin bozulmadığını varsayarsak filtrelenmesinin sonucu, ilk sinyalin filtrelenmesine benzer olmalıdır. Şek. 3'te, M5 ve M75 dizilerinin işlenmesi sonucunda elde edilen eğriler arasındaki fark açıkça gösterilmiştir. Büyük olasılıkla, bu, örnekleme frekansını düşürürken spektrumun örtüşmesinin neden olduğu bozulmanın etkisidir.

Belki düşük geçiren bir filtre kullanmak, spektrumun üst üste binmesinden kaynaklanan bozulmayı belirlemenin en iyi yolu değildir, ancak verilen örnek, bunun basit analiz yöntemlerini kullansanız dahi, fiyat tekliflerinin gerçek göstergelerini etkileyebileceğini göstermektedir.

Farklı zaman dilimlerine ait dizilerin kullanılması, fiyat tekliflerinin görselleştirilmesi için uygundur; ancak, bunları analiz etmek için matematiksel bir yaklaşım kullanırsak, daha büyük zaman dilimlerine geçiş, işlenen gösterge miktarının azalması nedeniyle yalnızca hesaplama miktarını azaltmak için kullanılabilir.

Hesaplama hacmi dikkate alınmazsa, daha büyük bir zaman dilimine geçiş, ilk sinyalin ek bozulması dışında anlamsızdır. Teorik olarak, en uygun varyant, fiyat tekliflerini terminale gelen ticklerle analiz etmektir. Tick geçmişine sahip olsaydık, enterpolasyonu kullanarak (örneğin, eğri cetvelleri) sabit örnekleme frekansına sahip diziye geçerek oldukça yüksek bir tane seçebilirdik.

Fiyat tekliflerinin bozulması açısından böyle bir bilgi olmadığında, analiz için daha küçük M1 zaman dilimine ait diziyi kullanmak daha iyidir. Gerekirse, bu dizinin örnekleme frekansını azaltabiliriz, ancak bunu yapmadan önce yeni ayrıklaştırma frekansının yarısından daha yüksek frekanslarını bastırmalıyız.

Tarif edilen bozulmanın fiyat teklifi analizinin sonucu üzerindeki etkisinin derecesi, büyük ölçüde analiz için kullanılan algoritmaların hassasiyetine bağlıdır. Bazı durumlarda bu bozulmanın elde edilen sonucu önemli ölçüde etkilememesi mümkündür, ancak hesaplamaların doğru bir şekilde yorumlanması için bunun varlığını hatırlamanız gerekir.

Spektrumun üst üste binmesiyle bağlantılı bozulmaya dikkat çekmek için yukarıdaki söylemde bir dizi varsayım kabul edilmiştir. Aslında, MetaTrader'da sayısal işlemenin katı matematiksel yöntemlerini kullanmamızı engelleyebilecek birçok faktör vardır - Fiyat tekliflerinin göstergeleri arasında boşlukların varlığı, atlanan çubuklar, MetaTrader'da kullanılan, o tickin o zamanındaki gösterge değeri, göstergenin oluşma zamanına karşılık gelmediği için bir tick değerini kabul eden zaman serisi oluşturma yöntemi.

İstemci terminalinde fiyat tekliflerinin temsiliyle bağlantılı başka bir soru var. Dikkatinizi buna çekmek istiyorum. Şimdiye kadar, mum grafikleri görüntüleme modu konusunda hiçbir şey söylemedik.

Mum grafiklerin analizine ayrılmış bir çok çalışma vardır; bu çalışmalarda, mum grafiklerin şekline veya bunların kombinasyonuna dayalı olarak fiyat tekliflerinin davranışını tahmin etmek için farklı yöntemler göz önünde bulundurulur. Bu yöntemlerin etkililiğinden şüphe etmeyelim, ancak herhangi bir zaman diliminde «Düşük» ve «Yüksek» değerlerinin matematiksel bir analizini yapmaya çalışırken neyle karşılaşacağımızı kontrol edelim.

Bildiğiniz üzere, «Düşük» ve «Yüksek», seçilen zaman dilimindeki fiyat tekliflerinin minimum ve maksimum değerine eşittir. Bu değerlere ne zaman ulaşıldığını bilmiyoruz. «Düşük» ve «Yüksek» değerlerinin zaman eksenine kesin bir bağlantısı yoktur; onlar hakkında bildiğimiz tek şey, fiyat tekliflerinin seçilen zaman dilimi içinde bir yerde bu değerlere ulaştığıdır. Bu, hem «Düşük» hem de «Yüksek» değerleri, sıfırdan seçilen zaman dilimine eşit değere kadar olan aralık içinde rastgele bir değer alan ayrıklaştırmanın değişken bir dönemini içeren gösterge dizileridir.

Sinyallerin sayısal olarak işlenmesinin matematiksel yöntemleri açısından, zamanın bir işlevi olarak «Düşük» ve «Yüksek» değerlerin bu şekilde gösterilmesi oldukça ilginçtir. Elbette, bu dizileri işlemek için standart algoritmaları kullanmakta özgürüz ancak elde edilen sonuçlar nasıl yorumlanır? Örneğin, basit bir birinci dereceden düşük geçiren filtrenin bu tür sinyalleri filtrelerken kesme frekansı nedir?

Rastgele değişen örnekleme frekansına sahip bir dizi biçiminde temsil edilen işlevlerle çalışmak için muhtemelen matematiksel bir araca ihtiyacınız vardır ve sabit örnekleme frekansına sahip diziler için geliştirilmiş algoritmaların uygulanması, muhtemelen «Düşük» ve «Yüksek» değerlerin analizlerinden elde edilen sonuçların belirsizliğine yol açacaktır. Bu nedenle, «Düşük» ve «Yüksek» dizilerinin matematiksel analizi temelinde fiyat tekliflerinin davranışını tahmin ederken dikkatli olmamız gerekir.

Fiyat teklifleri mum grafikler şeklinde gösterildiğinde, her biri yalnızca «Düşük» ve «Yüksek» değerlerine değil, aynı zamanda «Açılış» ve «Kapanış» değerlerine de sahiptir; bunlar hep birlikte bir mum grafik oluştururlar. Bir zaman aralığında bir mum grafik tarafından yapılan fiyat tekliflerinin temsilinin ne kadar kesin olduğuna bakalım. 

Şekil 4. Mum grafik oluşumu

Şek. 4'te, aynı mum grafiğin oluşumuyla sonuçlanan tamamen farklı üç dizi gösterilmiştir. Gördüğünüz gibi, fiyat tekliflerinin davranışını mum grafik biçimine göre belirlemek neredeyse imkansız ve «Düşük» ve «Yüksek» değerlerin zaman bağlantısı yoktur.

Bu tür örneklerin sayısı sonsuzdur. Fiyat tekliflerinin mum grafikler olarak gösterilmesi, davranışlarının hızlı bir görsel tahmini için uygun bir araçtır, ancak mum grafiklerin gölgelerini oluşturan «Düşük» ve «Yüksek» göstergeler gerçekten matematiksel bir analiz için kullanılamaz. «Açılış» ve «Kapanış» göstergeleri kısmen daha iyidir ancak burada, bu dizilerin başlangıcı olarak geçen zamanın belirsizliği sorunuyla karşı karşıyayız.

Örneğin, «Açılış» değeri olarak, analiz edilen dönem içinde gelen ilk tick değerini alıyoruz; zaman diliminin dönemi içinde herhangi bir tick olmazsa, mum grafik hiç oluşmaz. Ayrıca, «Açılış» ve «Kapanış» değerlerini kullanırken, spektrumun örtüşmesiyle bağlantılı hataları unutmamalıyız.

Buradan, fiyat tekliflerinin matematiksel analizinin en iyi yolunun en küçük zaman diliminden alınan «Kapanış» değerlerinin dizisini kullanmak olduğu sonucuna varıyoruz ve bir mum grafiği oluşturan «Düşük», «Yüksek» ve «Açılış» ek göstergeleri büyük olasılıkla herhangi bir yeni bilgi taşımamaktadır.

Fiyat tekliflerini analiz etmek için, «Kapanış» değeri yerine, mevcut çubuğun «Açılış» ve önceki çubuğun ikiye bölünen «Kapanış» değerinin toplamının yarısını kullanmayı deneyebilirsiniz. Belki böyle bir yaklaşım, «Açılış» ve «Kapanış» göstergelerinin başlangıç anlarına ilişkin belirsizliğin etkisinin azaltılmasına ve zaman diliminin başlangıç zamanının daha kesin olarak tanımlanmasına imkan tanıyacaktır.

Sonuç

Makalede açıklanan fiyat tekliflerinin temsili yaklaşımı geniş çapta kabul görmüştür. Bu, yalnızca MetaTrader'da değil diğer platformlarda da kullanılmaktadır. Aynı zaman dilimleri, çubuklar ve mum grafikler yeni MetaTrader 5'te gözlemlenebilir. Fiyat tekliflerinin bu şekilde temsil edilmesinin geleneksel olduğunu ve büyük olasılıkla bazı avantajları olduğunu söyleyebiliriz ancak, biçimsel açıdan, bir kullanıcıya verilen fiyat teklifleri matematiksel analiz için çarpıtılmıştır.

Hesaplama performansının büyümesi, teknik analiz için giderek daha karmaşık matematiksel algoritmaların kullanılmasına olanak tanır ve bu algoritmalar genellikle farklı yanlışlıklara karşı çok hassastır. İyi bir örnek, işlevlerin ekstrapolasyonunun algoritmasıdır. Tüm bunlara rağmen, göstergelerin teknik dokümantasyonu, zaman dilimleri arasında geçiş yaparken ortaya çıkabilecek olası yanlışlıklar hakkında herhangi bir uyarı içermemektedir.

Bu makalenin temel amacı, teknik gösterge ve alım satım sistemi geliştiricilerinin dikkatini, piyasa fiyatlarının dinamiklerini, bunların bozulmuş bir temsilini kullanarak analiz ederken, bu bozulmanın analiz sonuçları üzerindeki etkisini (bu etki önemsiz olmadıkça) dikkate almaları gerektiği gerçeğine çekmektir.